Waxaa
lagu tiriyaa mid kamid ah salaadiintii ugu saamaynta badnaa ee soo maamulay
dunidan, magaciisu waxa uu baqdin iyo argagax ku beeri jiray boqoradii reer
galbeedka, 46 sano oo uu xilka hayey boqor Sulaymaan Al-qaanuuni waxaa lagu
tiriyaa inay ahayd xiligii dowladda Cusmaaniyiintu ay ugu awooda badnayd. Waxaana
loo yaqanaa waqtigii dahabiga ahaa, Goboladii dowladdii Cusmaaniyiintuna waxay
ku faafsanaayeen saddex qaaradood.
Sulayman
ibnu Saliim Al-qanuuni waxa uu ku
dhashay sanadkii 900aad ee hijriga magaladad Taraabsuun, xiligaas oo uu aabihii
ka talinayey magaladaa. wuxuuna aabihii yaraantiisiba xooga saaray barbaarintiisa
isaga oo culuum kala duwan baray kuwo Diini iyo Cilmiga hogaaminta iyo maamulka
isugu jirayba. Xilka wuxuu qabtay isagoo jira 26 sano, da’ yaraantiisaasi waxay
ka dhigtay mid ula muuqday boqoradii yurub iyo madaxdii hoos tagi jirtay
saldanadii cismaaniyiinta hogaamiye ay sahlan tahay in laga adkaado marka loo
eego da, yaraantiisa iyo khibrad la,aantiisa laakiin sulaymaan al qaanuuni ma
noqon sidii ay ka filayeen.
Kacdoonadii uu dabar gooyay suldaan sulaymaan Bilowgii Xukunkiisa:
Sanadahii
ugu horeeyey ee xiligii sulaymaan Al-qaanuuni wuxuu wajahay afar kacdoon oo ka
mashquuliyey dhaqdhaqaaqii jihaadka iyo dajinta qorshe cusub oo uu ku
hogaaminayo Dawlada uu Hogaamiyaha u noqday. Kuwaas oo Gudoomiyaashii qayb ka
mid ah ay moodeen inay heleen fursad ay kaga go’i karaan dowlada Wiilka dhallinyaradi
ahi hogaaminayo, kacdoonadaasna waxaa kamid ahaa:
Kacdoonkii
Shaam: Waxaa Hogaaminyay waaligii xiligaasi
cismaaniyiinta u fadhiyay shaam Jaam Baras Qasaali, wuxuu ku dhawaaqay inuu
kasoo horjeestay dowladda, wuxuuna isku dayey inuu qabsado Xalab laakiin uma
suurta galin. Wuxuuna amray Sulaymaan Al-qaanuuni in la damiyo fitnada uu wadey
qasaali, waxaana madaxiisa loo diray Istanbuul Iyadoo cadayn looga dhigayo inuu
dhamaaday kacdoonkii.
Kacdoonkii
Masar: waxaa sameeyey Axmad shaah kaasoo waligii
jeclaa in loo dhiibo xilka (SADRUL ACDAM oo ahaa xilka ugu sareeyey ee uu qof
ka qabta dowlada cusmaaniyiinta wuxuuna hada xilkaas u dhigmaa
Raysal Wasaare). Laakiin kuma guulaysan inuu hadafkiisa gaaro, wuxuuna codsaday
in loo doorto gudoomiyaha Masar, markuu Masar tagay wuxuu isku deyey inuu
dadka dhiniciisa u soo jeediyo wuxuuna naftiisa u doortay boqor gooni ka ah
boqortooyadii cusmaaniyiinta, laakin dadkii cilmiga lahaa iyo ciidamidii
dowladda cusmaaniyiinta ma aysan aqbalin wayna dileen.
Halka
kacdoonadii 3aad iyo 4aadna ay sameeyeen hogaamiyaaal shiico ah kuwaasoo
iyaguna maray wadadii ay mareen kuwii ka horeeyay.
Kadib
markii uu Dhamaaday Dagaalkii uu Sulymaan la Galay Kacdoonadaas wuxuu bilaabay Qorshe uu ku yagleelayo Dawlad ka awood iyo cudud wayn tii uu ka dhaxlay
aabihii, wuxuu jideeyay qawaaniin iyo go,aamo cusub oo uu sal uga dhigay
ilaalinta kala dambaynta iyo haybada Dawladii Cismaaniyiinta, Qawaaniintaasi
badan ee uu jidaynayay sulaymaan waxay sababtay in lawgu naanayso al-qaanuuni.
U Hayaankii Yurub:
Kadib
markii uu dibu habayn ku sameeyay maamulkii gudaha wuxuu u jihaystay sulaymaan
al-qaanuuni dhanka yurub oo xiligaasi loolan adag kula jirtay cismaaniyiinta,
waxaana xiligiisii ku soo biiray ciidamadii bada khayra diin barbaroosa oo
hogaamiye u ahaa koox weeraro ka geysan jirtay xeebaha dhaca spain iyo
maraakiibta reer galbeedka, wuxuuna yagleelay sulaymaan awood ciidan oo uu
khayra-diin uga dhigay hogaamiye taasoo weeraro iyo furashooyin ka samayn
jirtay xeebaha ku yaala yurub waxayna door wayn ka qaateen furashada
magaalooyin waaweyn oo dhaca xeebaha yurub taasoo siisay saldanadii
cismaaniyiinta awood cabsi ku beertay reer yurub heer boqorkii france uu ka
codsaday cismaaniyiinta inay ka caawiyaan furashada magaalada Niis oo xiligaasi
fransiiska laga xoogay, sidoo kale awoodaasi ciidan waxay ka caawisay
cismaaniyiinta inay gacan ku yeeshaan mariin biyoodyada dhaca masar iyo bariga
afrika taasoo ka dhigtay dawladii cismaaniyiinta mid maamusha dhaqdhaqaaqa
ganacsi ee aduunka.
Dagaalkii Mohács: Dagaal aan ka Go'ayn Maanka Yurub
Waxaa
lagu tiriyay mid kamid ah dagaaladii ugu waawaynaa ee ka dhacay dunidan sidoo
kalena ugu yaabka badnaa, Saacad iyo Bar gudaheed waxaa lagu cirib tiray ciidan
dhan oo kor u dhaafaya 200 oo kun askari iyo boqorkoodii waxaan lagu furtay
dhul lagu tiriyo kuwii ugu difaaca adkaa yurub.
Sanadkii
1526kii ayuu la wareegay Xukunka dalka hungry boqor la dhihi jiray Veladislav II wuxuuna go,aan ku gaaray inuu joojiyo lacagtii uu siin jiray dawladii
cismaaniyiinta taas badalkeedana wuxuu dilay Ergaygii uu u soo diray suldaan
sulaymaan taasi oo sababtay carada suldaan sulaymaan wuxuuna amray in loo
diyaar garoobo dagaal lagu cirib tirayo boqorka hungry xukunkiisa, 21 kii rajab
sanadkii 932dii hijriga ayuu ciidan uu hogaaminayo suldaan sulaymaan kana
koobnaa 100,000 oo askari 300 madfac iyo 800 oo markab u soo baqooleen dhanka
dalka hungry, sidoo kale boqorkii hungry wuxuu isna u soo baxay difaacida
dalkiisa isagoo hogaaminayay ciidan gaaraya 200 oo kun oo askari sida muuqata ciidamada
hungray waxay labo jibaar ka badnaayeen ciidamada cismaaniyiinta waxayna 128
maalmood kadib ku kulmeen toga mohacs ee dhaca koonfurta dalka hungry.
Aroornimadii
12kii dil qacda 932dii hijriga salaadii subax kadib ayuu bilaabad suldaan
sulaymaan inuu khudbad xamaasadeed u jeediyo ciidamadiisa wuxuuna ku dhiiri
galiyay jihaadka isagoo ku soo gabagabeeyay khudabadiisa ka soo qaada inay
maanta idiin jeeday ruuxdii nabiga scw taasoo sababtay ilinta ciidamadii
cismaaniyiinta kana dhigtay kuwo ku dhiirada dagaalka .
Casarnimadii
ayay bilaabeen ciidamadii hngry inay soo weeraraan ciidamada cismaaniyiinta
waxayna isku qaybiyeen ciidamadii cismaaniyiintu sadex qaybood oo kala
dambaysa, kooxda hore waxay ka dhigeen ciidamadii fardoolayda ahayd kuwaasoo
shaqadoodu ay ahayd inay iska caabin yar ku sameeyaan ciidamadii hungry kadibna
ay dib u soo cararaan, halka kooxda labaad iyo sadexaad oo ahayd ciidanka
intiisa ugu badana ay ku sugayeen ciidamada hungry wabiga koonihiisa markii ay
dib u soo rogaal celiyeen kooxdii koobaadna waxay ku soo dheceen ciidamadii
hungray shirqoolkii loo dhigay taasoo ka dhigtay 200 ee kun askari kuwo
bakhtiyay, iyo kuwo ku qarqoomay biyihii wabiga xili ay isku dayayeen inay la
baxsadaan naftooda, halka 25000 oo askarina la qafaashay, boqorkii hungryna
wuxuu isagoo baxsad ah ku bakhtiyay wabiga mohacs, halka ciidamadii
cismaaniyiintana ay ka shahiideen 150 askari oo kaliya, waxayna ku soo hooyeen
ciidamadii xismaaniyiintu guul lagu tiriyo guulihii ugu waaweynaa taarikhda,
guul daradii gaartay hungryna waxay ku noqotay reer hungry mid aan ka go,in
maskaxdooda heer ilaa maanta oo laga joogo 400 oo sano dagaalkaasi ay wali reer
hungry marka ay dhibaato ku dhacdo ay adeegsadaan oraah oranaysa waxaa igu
dhacday mid kadaran mohacs.
Marka
laga yimaado haybadii iyo awoodii ciidan ee uu yagleelay 46 daa sano suldaan
sulaymaan sidoo kale waxaa lagu tiriyaa xukunkiisii in dawladii cismaaniyiintu
ay ku talaabsatay horumar dhanka aqoonta iyo dhismaha gudaha ah, waxaa
xiligiisii la yagleelay masaajidadii ugu waaweynaa ee laga fuliyo dhulkii
cismaaniyiinta sida masjidka sulaymaaniya, waxaana door muuqda kulahaa xukunka
wadaadada diinta heer lagu tilmaamo sulaymaan al qaanuuni hogaamiye aan talaabo
qaadi jirin isagoon fatwo waydiisan wadaadadii diinta, markii uu dhintayna
wuxuu amaray in lagu ag duugo sanduuq uu ku kaydsan jiray dhamaan fatwooyinkii
ay u fatwoon jireen, waxaana ugu weynaa wadaadas wadaadkii la dhihi jiray abuu
sacuud afandi oo lahaa kutub badan oo uu ka qoray quraanka iyo culuumta diinta,
sidoo kale xiligiisii waxaa so baxay injineero ka yaabiyay caalamka lana yimi
dhismayaal aan xiligaasi laga aqoon dunida sida senaan basha oo ahaa
injineerkii dhisay qasriyadii iyo masaajidadii ugu waaweynaa xiligii
cismaaniyiinta sida masjidka sulaymaaniya ee dhaca qaybta yurub ee magaalada
istanbul.
Suldaan
sulaymaan wuxuu dhintay sanadkii 1566kii isagoo jooga magaalada siktora oo uu
xiligaasi rabay inuu furto go’doona ay ku hayeen ciidamadiisu, wuxuuna ka tagay
mid kamid ah dawladihii ugu baaxada iyo haybada waynayd ee uu aadanuhu ka
yagleelo dunidan.
0 Comments
Post a Comment